Foto’s door Sergej Lojko. 

Munitie, medicijnen, voedsel, kleding en verse soldaten, de Oekraïense militairen die vochten om de luchthaven van de Oost-Oekraïense stad Donetsk konden niet zonder. Militaire voertuigen brachten die lading. Die ritten bleken een hel.

De Oekraïense soldaat houdt vier granaatwerpers onder zijn linkerarm, een vijfde op zijn rechterschouder. Achter de soldaat zie je een deel van het vliegveld van de Oost-Oekraïense stad Donetsk, waar niet meer dan een geraamte van over is. Vernietigd en kapotgeschoten tijdens de gevechten tussen het Oekraïense leger en de pro-Russische separatisten.

Het is de foto op de begin april in Nederland gepresenteerde roman De luchthaven van Sergej Lojko (63), verslaggever en fotograaf voor de Los Angeles Times. Lojko toont haar een dag na de presentatie. De soldaat heeft de vijf granaatwerpers zojuist ontvangen van de ‘meeuwen,’ de militaire voertuigen die hem en de andere soldaten bevoorraden. Ze noemden de voertuigen ‘meeuwen’ als ironische verwijzing naar het automodel Tsjajka (meeuw), de luxueuze limousine waarin de Sovjetelite zich voortbewoog.

De meeuwen speelden een sleutelrol in de slag om het vliegveld van Donetsk, die begon op een zonnige lentedag in mei 2014 en ruim 240 dagen duurde. De voertuigen vormden namelijk de enige levensader voor de vijftig tot honderd omsingelde Oekraïense verdedigers van de luchthaven die het opnamen tegen duizenden ‘Russen,’ zoals Lojko hen noemt. Volgens hem een mix van lokale separatisten bewapend door Rusland, Russische huurlingen, Russische speciale troepen en Russische reguliere strijdkrachten.

De ‘meeuwen’ brachten verse soldaten en namen moegestreden strijders terug. Ook bezorgden ze eten, drinken, medicijnen, kleding en munitie. In het slechtste geval vertrokken ze met Lading 200 of Lading 300. 200 staat voor een overleden soldaat, 300 voor een gewonde.

Naar het vliegveld

De ritten van de meeuwen bleken een zelfmoordmissie. Het transport naar het vliegveld ging overdag één à twee keer. Het konvooi bestond uit drie voertuigen. Gewoonlijk overleefden twee daarvan de tocht.

De route van drie kilometer liep namelijk door de frontlinie. Om voor Lojko onduidelijke redenen werden de ‘meeuwen’ daar door de ‘Russen’ doorgelaten. Zagen ze het als een training om te leren schieten op bewegende objecten? De voertuigen reden immers door open terrein en vormden een eenvoudig doelwit. Het vuur kwam dan ook van alle kanten. De rit ging langs verbrande tanks en militaire voertuigen. Langs dode lichamen. Langs niet-ontplofte explosieven.

Binnenin zat de bemanning opgesloten in een voertuig zonder ramen. Ze konden niets anders dan luisteren en huiveren bij het geratel van machinegeweren. Per konvooi reden tien tot vijftien verse soldaten mee en hun rugzakken hingen aan de buitenkant van het voertuig. Meer plek was er niet door de aanwezigheid van alle spullen. Een inslag kon de meegevoerde explosieven raken, waarop de boel ontplofte. Een kogel kon het schild van de ‘meeuw’ doorboren en het hoofd van een passagier raken.

Op het vliegveld

Eenmaal de tocht overleefd, volgde de aankomst bij het vliegveld. Het in- en uitladen van de ‘meeuwen’ vormde het dodelijkste en kwetsbaarste moment. De helft van de Oekraïense soldaten vuurde met alles wat ze hadden richting de tegenstander, de andere helft laadde het drinken, eten en munitie uit. De vers aangekomen soldaten openden het luik en bevonden zich meteen in een vuurgevecht, terwijl ze hun rugzak nog van het voertuig moesten plukken. Degenen die vertrokken, moesten hun rugzak vastbinden aan het voertuig en proberen heelhuids een plek te vinden in de ‘meeuw’ in de hoop dat ze na zeven tot tien dagen, de duur van een dienst, op het vliegveld de rit naar huis zouden overleven.

In de praktijk vonden de gevechten niet plaats op het hele vliegveld, maar rond twee terminals. Nog steeds kan Lojko niet de vraag beantwoorden waarom de luchthaven voor de Oekraïners zo van belang was. Een plek die niet viel te verdedigen. Een luchthaven is immers geen fort met muren, maar bestaat uit glas. Een soldaat zei hem tussen de gevechten door dat ze streden om de lucht van vrijheid. De ‘Russen’ zagen het vliegveld niet als een belangrijk object. Voor hen, denkt Lojko, behoorde ze tot een klein deel van de frontlijn.

Na meer dan 240 dagen gaven de Oekraïense soldaten zich over en kwam het vliegveld in handen van de separatisten, wat het nu nog steeds is. Want alle ‘meeuwen’ waren verbrand, waardoor de aanvoer van water, voedsel, munitie en verse manschappen stokte. Ze konden niet verder vechten, nu de levensader was doodgebloed.

Dit artikel verscheen eerder bij de Correspondent.