Richting de Wit-Russische presidentsverkiezingen morgen voeren de autoriteiten de druk op de oppositie op. Leden van de Wit-Russische Christen-Democratische Partij weten maar al te goed hoe dat werkt.

Voordat Valentin Frolov (foto) het flatgebouw verlaat, kijkt hij snel door het raam van de voordeur naar links en rechts. Het is ter controle of er geen agent van de Wit-Russische geheime dienst in een auto hem in de gaten houdt. Als Frolov, lid van de Wit-Russische Christen-Democratische Partij, de kust veilig acht, stapt hij naar buiten. Het is een automatisme dat hij heeft overgehouden aan de vijftien dagen dat hij in de gevangenis zat, zegt hij even later voor de deur.

Thuis in zijn keuken in een buitenwijk van de hoofdstad Minsk heeft hij verteld hoe hij als oppositielid de onderdrukking beleeft onder de Wit-Russische autoriteiten. Die neemt toe richting de presidentsverkiezingen morgen. President Aleksandr Loekasjenko, sinds 1994 aan de macht, regeert met straffe hand en duldt geen tegenspraak. Helemaal niet nu de oppositie duizenden mensen aantrekt. Deze campagnebijeenkomsten zijn inmiddels verboden. Het aantal arrestaties onder oppositieleden loopt op. De top van de Wit-Russische Christen-Democratische Partij weet zich verzekerd van de continue aandacht van de KGB, de Wit-Russische geheime dienst die net zo heet als in de Sovjet-Unie.

Over de buiten aanwezige geheim agent, zegt Frolov (37), bestaan twee varianten. „Eentje is dat de agent wacht met de auto duidelijk zichtbaar. Bedoeld om te laten zien dat de veiligheidsdienst mij in het vizier heeft. De tweede variant is de onzichtbare. Nergens zie je iemand, maar je weet dat de geheime dienst er is. Dat moet je ook onder druk zetten.” Vandaag is er niemand te zien.

Eenmaal buiten op straat, in de supermarkt, op een terras of in de kan Frolov – T-shirt, beige broek, kort geknipt haar – zonder aanleiding worden gearresteerd, zegt hij. Dat is het gevolg van zijn arrestatie vorige maand. Hij werd veroordeeld voor het organiseren van een ongeautoriseerde demonstratie en kreeg daarvoor vijftien dagen cel. Sinds zijn vrijlating kan de geheime dienst hem zomaar weer oppakken.

Oppositieleden gaan daarom liever met zijn tweeën de straat op. Dan is er altijd iemand die om hulp kan roepen bij een arrestatie. In je eentje kun je verdwijnen in het niets, ontvoerd. Zonder dat iemand weet waar je vervolgens gevangen zit.

In de gevangenis zat Frolov in een cel met vier tot zes man, met drugsgebruikers, zwervers. „Met mensen bij wie door alcoholproblemen opeens het licht uit gaat en erop los slaan. Bewust bedoeld om mij te intimideren. Dat gebeurde niet. Mijn celgenoten begrepen mijn situatie en lieten mij met rust.”

In spanning zitten over een tweede arrestatie doet Frolov niet, al slaapt hij soms slecht. Het maakt hem rustig dat hij steun krijgt van zijn ouders en oma. Dat scheelt. Als die je niet bijstaan, groeit de druk op je. Maar ook zijn oma heeft weleens te maken met een wachtende geheime agent voor de deur, zegt Frolov.

De kopstukken van de Wit-Russische Christelijke Democratische Partij weet hoe het is om op te boksen tegen de staat. Pavel Severinets zit in de cel, Olga Kavalkova kreeg een reisverbod opgelegd en Vitali Rymasjevski zat meerdere malen gevangen. Ook hij loopt kans elk moment opgepakt te worden, zegt Rymasjevski in de hal van een flatgebouw in Minsk.

Zijn partij slaagt er niet in om zich officieel te laten registeren. Want de Wit-Russische Christelijke Democratische Partij stuit constant op bezwaren van de autoriteiten. Hebben de leden bijvoorbeeld genoeg handtekening voor de registratie verzameld, dan blijkt een handtekening niet te kloppen en gaat er een streep door de registratie, vertelt de blonde Rymasjevski (45), gekleed in spijkerbroek en paars overhemd.

Loekasjenko en zijn medestanders stammen af van de Sovjet-Unie, gaat Rymasjevski verder. „Ze kennen alleen een totalitair systeem. Elk ander geluid zien ze als een bedreiging en moet uit de weg worden geruimd.” Vorige maand arresteerden de autoriteiten zeker tweehonderd activisten in Minsk en andere steden. Zij gingen de straat nadat de centrale kiescommissie had aangekondigd twee belangrijke oppositiekandidaten voor de presidentsverkiezingen van de kieslijst te halen.

Op verkiezingsdag morgen en maandag gaat naar verwachting de oppositie protesteren tegen de verkiezingsuitslag. Zo goed als zeker staat vast dat Loekasjenko wint, geholpen door de nodige fraude. De president heeft al gedreigd met hard in grijpen als de oppositie zich de komende dagen roert.

Frolov hoopt een tweede arrestatie te voorkomen. Niet omdat hij bang is over wat met hem kan gebeuren, maar hij ziet het als zijn taak om bijeenkomsten te organiseren, om mensen te ontmoeten en te informeren. Die rol kan hij in de gevangenis niet op zich nemen. Maar in de aanloop naar de verkiezingen probeert de overheid elk verzet te smoren. „Misschien ben ik voor deze zondag al gearresteerd.”

Dit artikel stond op 8 augustus 2020 in het Reformatorisch Dagblad.