Tijdens de Olympische Winterspelen in de Russische badplaats Sotsji kwam de journalisten uit de hele wereld langs bij de plaatselijke homoclub Majak om de mening van homo’s in Rusland te peilen. Een jaar later wordt er nog altijd gefeest tot vroeg in de ochtend. ‘Het is hier geen Iran of Irak, waar homoseksualiteit verboden is.’

De muziek zwelt aan. De bezoekers van homoclub Majak in het Russische Sotsji kijken verwachtingsvol naar het podium. Het is even na half twee ’s nachts. Vier mannelijke artiesten staan klaar in de coulissen, nadat ze zich in twee uur hebben omgetoverd tot oogverblindende diva’s met jurken, pruiken, make-up en nepborsten. Dan geeft een van hen, de 33-jarige Sergej Baklikov, alias Isadora Vulkan, het startsein voor het travestietencabaret. Hij schreeuwt: ‘Pajechaliiiiiiiii. Laten we gaaaaaan!’

Tot vroeg in de ochtend zingen en dansen de vier travestieten en maken ze grappen voor een zaal met tweehonderd toeschouwers. Ze halen vijf bezoekers naar voren die hun verjaardag vieren en geven ieder van hen een bon cadeau waarmee ze een rondje kunnen schaatsen op de kunstijsbaan van Sotsji. De zaal joelt, lacht, klapt en zingt mee met het verjaardagslied.

‘En dan te bedenken dat het Amerikaanse tijdschrift Time voorspelde dat we na de Olympische Winterspelen in februari vorig jaar onze deuren zouden moeten sluiten’, zegt clubeigenaar Andrej Tanitsjev (36) voorafgaand aan de show. ‘Time deed alsof we een tijdelijke façade waren om de indruk te wekken dat het wel meevalt met de homorechten in Rusland. Maar we bestaan al tien jaar.’

Majak (‘Vuurtoren’) stond rondom de Winterspelen volop in de aandacht van de wereldpers. Staatshoofden meden Sotsji vanwege de verslechtering van de mensenrechtensituatie in Rusland. Meest in het oog springend voorbeeld daarvan: het omstreden verbod van op jongeren gerichte ‘homopropaganda’, dat het Kremlin in 2013 invoerde.

Zo dicht bij het Olympische sportgeweld was Majak de ideale locatie om te achterhalen hoe het stond met de homorechten. Tanitsjev en zijn artiesten gaven zo’n tweehonderd interviews. De BBC kwam drie keer langs, CNN twee keer. En ook The New York Times schreef over de club.

Ook nu weer neemt Baklikov, volledig uitgedost als Isadora Vulkan, de tijd om vragen te beantwoorden – al zegt hij er gelijk bij dat hij zich niet bezighoudt met homoproblematiek in zijn land. Baklikov wil zijn eigen leven leiden, als artiest. Wat hij erover kwijt wil, is dat hij en zijn vrienden nooit zijn beledigd, gediscrimineerd of mishandeld. ‘Ja, ik lees op internet over geweld tegen homo’s. Maar het is hier geen Iran of Irak, waar homoseksualiteit verboden is.’

Verboden of niet, de antihomopropagandawet drijft lhbt’ers (lesbiennes, homo-, biseksuelen en transgenders) in een hoek, stelt mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) in een rapport afgelopen december. De wet geeft homofoben het idee dat het Kremlin zich minder bekommert om lhbt’ers, waarmee de regering het geweld tegen de laatste groep welhaast aanmoedigt. Activisten die opkomen voor de rechten van lhbt’ers zijn ook het mikpunt van agressie. Kritiekpunt uit het rapport is dat de autoriteiten de ogen sluiten voor het geweld tegen lhbt’ers.

Baklikov, die het rapport niet kent, reageert er luchtig op: ‘Als Human Rights Watch dat schrijft, zal dat wel kloppen.’ Clubeigenaar Tanitsjev plaatst echter een kanttekening: ‘De toename kan ook komen doordat meer mensen melding maken van het geweld. Juist omdat ze minder bang zijn.’

In het rapport schrijft HRW dat minstens vier personen schuldig zijn bevonden aan het overtreden van de antihomopropagandawet. Tanitsjev en Baklikov menen dat de wet tot stand is gekomen uit politiek effectbejag. ‘Het is puur populisme’, zegt de eerste. ‘Met deze wet leidt het Kremlin de aandacht af van de echte problemen in Rusland’, vult Baklikov aan. ‘Het volk praat vooral na wat ze in de media tegenkomen. Als iemand op tv zegt dat homo’s slecht zijn, vinden veel kijkers dat ook.’

Volgens Tanitsjev is de Russische maatschappij ‘niet klaar voor homoseksualiteit’. ‘In de Sovjet-Unie was homoseksualiteit strafbaar en “seks” een vies woord. In Rusland wordt homoseksualiteit vaak op een hoop gegooid met pedofilie. Er gaat veel tijd overheen om zulke denkbeelden te veranderen. Zeker als het onderwijs er geen aandacht aan schenkt. Tegelijkertijd zijn er het afgelopen jaar in ons land homoclubs opgericht in grote steden als Krasnodar en Jekaterinburg.’

Homo’s in Rusland vallen onder de term de vijfde colonne, gebruikt in de Russische propagandamachine nu Moskou lijnrecht tegenover het Westen staat als gevolg van het conflict in Oekraïne. De vijfde colonne is een beruchte Sovjettypering voor de vijanden van het volk, zoals tegenwoordig niet-staatsmedia, bepaalde niet-gouvernementele organisaties en oppositieleiders als de onlangs vermoorde Boris Nemtsov, die zich had uitgesproken tegen de antihomopropagandawet. Onder nationalisten worden zij gezien als verraders die door te heulen met het Westen uit zijn op de vernietiging van Rusland. Zij beschouwen homoseksualiteit als een Westerse verdorvenheid. ‘Wij, homo’s, staan voor Europa’, bevestigt Majakbezoeker Ilja (33) het beeld. Hij wil zijn achternaam geheim houden. ‘Het is gevaarlijk als mensen tot in de politiek zo zwart-wit denken.’

In de zaal danst het publiek ondertussen op de muziek van Jennifer Lopez, terwijl de Amerikaanse zangeres op een beeldscherm met haar beroemde billen schudt. Er staan gedekte tafels met cocktails, Russische champagne, fruit, kaas en sushi. Waterpijpen gaan rond. De inrichting van Majak is chique, maar stijlvol. ‘De helft van onze bezoekers is hetero’, zegt Baklikov. Hij benadrukt dat Majak geen homoclub is waar nooit een vrouw binnenkomt en waar je seks kan hebben. ‘Mensen komen hier voor het entertainment.’

Het subtropische vakantieparadijs Sotsji is een geliefde plek onder homo’s. Hier voelen ze zich vrij, hier zijn ze ver weg van de benauwde dorpen in de Oeral of Siberië, waar iedereen elkaar kent en waar de

invloed van de Russisch-orthodoxe Kerk met haar felle anti-homoretoriek zich doet gelden. Daarom verlaten homo’s de provincie en verhuizen naar miljoenensteden als Moskou en Sint-Petersburg, waar een levendig homocircuit bestaat en ze kunnen opgaan in de mensenmassa.

Datzelfde Sotsji is het speeltje van de Russische president Vladimir Poetin. Hij heeft er een residentie. Met de Spelen achter de rug mag hij er over drie jaar opnieuw een feestje vieren: tijdens het WK Voetbal in 2018 is Sotsji een van de speelsteden.

Internationaal gaan er stemmen op om dat evenement te boycotten. Vanwege de Russische bemoeienis met de oorlog in Oekraïne, de beroerde situatie voor homo’s, het gebrek aan vrije pers en de onderdrukking van de oppositie. Zulke geluiden klonken ook in de aanloop naar de Winterspelen en bij het EK Schaatsen in Tsjeljabinsk begin dit jaar. Tanitsjev ziet een boycot echter niet zitten. ‘Het probleem zit hem in de Russische samenleving. Die moet opener worden, meer Europees. Dat bereik je niet door Rusland buiten te sluiten.’

Hij had na de Spelen gehoopt op meer buitenlandse bezoekers. Maar die blijven volgens hem weg vanwege de oorlog in Oekraïne. Baklikov haalt er zijn schouders over op. De Russen komen toch wel. Zij vergeten Majak niet.

Het loopt haast tegen de ochtend als de artiesten zich omkleden voor een nieuwe act. Andere pruik, nieuwe jurk, andere schoenen en hup het podium weer op. Hier staan de schijnwerpers op hen gericht.

Dit artikel stond in het mei-nummer van Wordt Vervolgd.